ÇOCUĞUNUZUN DAVRANIŞLARI ÜZERİNDE ETKİLİ KONTROL KURMA
Ebeveynler olarak , kabul etmek istemesek de , çocuklarımızla ilgili pek çok şeyden sorumluyuzdur. Çocuğumuzun yanlış davranışlar sergilemesini ve hemen arkasından da ceza almasını önleme konusunda öğrenebileceğimiz birkaç yol var. İşte size çocuğunuzun davranışlarını kontrol etmede etkin olarak kullanacağınız 4 yöntem. Bunların ikisi olumlu, ikisi olumsuz yoldur.
1- Ricada Bulunmak
Ricada bulunmak davranış kontrolünün çok önemli ve olumlu bir aracıdır.; bu durumlardan hem ana baba hem de çocuk faydalanır. Ricalar çocuğa hoş gelip aynı zamanda ana babanın komutu sonucu ortaya çıkabilecek öfke duygusunuda yatıştırır. Aynı zamanda ana babalar içinde ricada bulunurken hoş davranmayı , böylelikle tatlı sert kalmayı kolaylaştırır.
Ricada bulunduğunuzda çocuğunuza üç sözsüz mesaj iletiyor oluyorsunuz. Birincisi onun hislerinede saygı duyduğunuz yolundadır. Senin de hislerin olduğu gerçeğine ve özelliklede bu durumla ilgili duygularına saygı duyuyorum demiş olursunuz. İkinci sözsüz mesaj çocuğunuzunda bir beyni olduğunu ve kendi fikirlerini oluşturabileceğini fark ettiğiniz gerçeğidir. Bu konudaki fikrine saygı duyuyorum.
Üçüncü mesaj en iyisidir. Ricalar çocuğunuza, onun kendi davranışlarının sorumluluğunu almasını beklediğinizi söyler. Bu tür bir sorumluluğun eksikliği günümüzde fazlasıyla görülmektedir. Çocuğunuz , ona bu fırsat tanındığı takdirde, sorumluluk sahibi bir insan olmayı öğrenebilir. Ricalarla onu sorumluluk almaya yönlendiriyor ve teşvik ediyorsunuz.
Bu şekilde yetiştirilen bir çocuk karakterinin oluşumunda anne ve babasıyla ortak hareket ettiğini düşünüyor. Bu yetiştirme tarzı, aşırı hoşgörülü olmak anlamına gelmez. Ana baba otorite ya da saygıdan vazgeçmiyor. Aksine çocuğun , ana babasına olan saygısı , kendine sadece ne yapması gerektiğini söylemekle kalmayıp esasta onun için neyin en iyi olduğuyla ilgilendikleri için artacaktır.
Aynı zamanda ricalar emir vermenin en güzel şeklidir. Ricaların söylemi emirden daha hoş, düşünceli ve nazik olduğundan bunları çocuğunuzu eğitmede neredeyse sonsuza dek kullanabilirsiniz. Diğer hiç bir kontrol yöntemi buna olanak tanımaz.
2- Emir Verme
Emir vermek zaman zaman gerekli ve uygun olur. Ricalar, seçeneğiniz olduğunda üstün gelir ama emirler ricaların işe yaramadığı durumlarda gereklidir. Bu takdirde daha etkili olmanız gerekir. Emirler, ricalara nazaran daha sert bir ses tonuyla başlayıp alçalarak biten istemler ifade ettiklerinden kontrolün olumsuzluk çağrıştıran bir türüdür.
Özellikle sık kullanıldığı durumlarda bu karışım hemen her zaman çocukta öfke , hiddet ve gücenikliğe yol açar. Komuta eşlik eden sözsüz iletiler de genellikle olumsuzdurlar. Çocuğa hiç bir seçenek , fırsat, ön bilgi yada tartışma olanağı tanımaksızın, ne yapması gerektiğini söylediğinizde, çocuğun duygu ve düşüncelerinin sizin için önemli olmadığı mesajını verirsiniz. Hepsinden önemlisi, tüm sorumluluğu üzerinize alıp, temelde bu konudaki duygu ve düşüncelerin önemli değil. Senden kendi davranışlarının sorumluluğunu almanı beklemiyorum Sadece sana ne söylüyorsam onu yapmanı bekliyorum demiş olusunuz.
Emir ,azar,dıdır yada feryat gibi otoriter teknikleri ne kadar çok kullanırsanız etkiniz de bir o kadar azalır. Ancak genellikle tatlı ricalara başvuruyorsanız, ara sıra verilen emirler kesinlikle etkili olacaktır.
Ana babalar olarak sadece belirli bir miktar otorite sahibisiniz. Bunu olumsuz yönde harcarsanız zor ve kritik durumlarda elinizde fazla birşey kalmayacaktır. Tatlı sert olmak sadece otoritenizi muhafaza etmekle kalmaz, aynı zamanda çocuklarınızın sevgi ve saygısını olduğu gibi minnettarlığını da arttırır.
3. Ceza
Ceza, bir çocuğun davranışlarını kontrol etme konusunda başvurulabilicek dördüncü bir yoldur. En olumsuz ve aynı zamanda da en zor kontrol yöntemidir. Birincisi, cezanın suça uygun olması gerekir çünkü çocuklar adalet olgusunun fazlasıyla bilincindedirler. Bir ceza çok yumuşak yada sert olduğunda bunu bilirler. Ana babaların aile içinde ki çocuklara karşı tavırlarında ki tutarsızlığı da fark edebilirler.
İkincisi, her ceza her çocuk için uygun olmayabilir. Örneğin, odasına gönderilmek bir kardeşe çok acı verirken bir diğerine oyun zamanı gibi gelebilir. Üçüncüsü, ana baba ceza verdiğinde ceza beraberinde çeşitlilik getirir. Her şey yolundayken ve kendilerini iyi hissettiklerinde , ana babalar daha yumuşak olma eğilimindedirler. Kendilerini başarısız hissettikleri kötü günlerdeyse, verilen ceza çok daha sert olur.
Cezanın nasıl ve ne zaman verileceğine karar vermeniz ne kadar güç olsada, bu yöntemi kullanmaya, hem de doğru kullanmaya hazırlıklı olmanız gerekir. Bu eşiniz ya da yakın bir arkadaşınızla oturup farklı suçlar için uygun cezalar saptamanız demektir. Böylece ileriyi planlayarak kolaylaştırabilir ve böylelikle de ceza tuzağına düşmekten kurtulursunuz. Böyle bir plan , çocuğunuzun sizi üzecek birşey yaptığında öfkenizi kontrol etmenizi sağlayacaktır.
Çocuğunuz yaramazlık yaptığında ve siz hızla daha önce önerdiğimiz soruları kendinize sorup hepsine olumsuz yanıt aldığınızda ( iki yaşındakinin devamlı HAYIR yanıtıda dahil olmak üzere ) bir soru daha sormanız gerekir. Bu çocuk karşı mı geliyor? Arşı gelme açıkça direnme ve ana babanın otoritesine meydan okumadır.
Doğal olarak , karşı gelmeye izin verilmez ve bu davranış düzeltilmelidir. Ancak bir çocuğun karşı gelmesi ona mutlaka ceza verilmesi anlamına gelmez. Ceza tuzağına düşmek istemezsiniz. Eğer bir rica karşı gelme eğilimini kıracaksa, ki çoğunlukla da böyle olur, mesele yok. Eğer nazik fiziksel yönlendirme veya emir uygunsa, güzel. Eğer ceza verilmesi gerekiyorsa , bunu dikkatle yapın.
Sonuç olarak , çocuk yada ergen çocuğunuzu disiplin altına almak için cezayı birincil yol olarak kullanmayın. Gereksiz yere öfkeye yol açmış olursunuz. Aynı zamanda dolaylı olarak intikam almak için pasif-agresif tavır ve davranışlar geliştirilebilir.
4. Davranış Değiştirme
Davranış değiştirme de bir çocuğun davranışını kontrol edebilir. Olumlu desteklemeden (bir çocuğun çevresine pozitif bir öğe yerleştirmek) olumsuz desteklemeden ( çocuğun çevresinden pozitif bir öğeyi çekip almak) ve cezadan ( çocuğun çevresine olumsuz bir öğe katmak) yararlanır. Çocuğu doğru bir davranışından dolayı bir parça şeker ya da meyve ile ödüllendirmek olumlu desteklemeye bir örnek olabilir. Olumsuz destekte ise yanlış davranışından dolayı çocuğun televizyon izleme ayrıcalığı elinden alınabilir. Bir çocuğu odasına göndermek de cezaya ( bazen eğitici teknik diyede adlandırılır) örnek olarak verilebilir.
Davranış değiştirme bazı durumlarda işe yarayabilir, özelliklede bir çocuğun hiç pişmanlık duymadığı belirgin ve yinelenen davranışsal sorunlarda. Ancak tutumlu uygulanması gerektiğine inanıyoruz. Eğer ana babalar davranış değişikliğini kullanmada aşırıya kaçarlarsa çocukları sevildiklerini hissetmeyeceklerdir. Bunun birinci nedeni davranış değiştirmenin temelinin koşullu olmasıdır – çocuk sadece belli bir şekilde davranırsa ödül alır. İkincisi, davranış değişikliği çocuğun duygularıyla ya da duygusal ihtiyaçlarıyla ilgilenmez ve koşulsuz sevgiyi iletemez. Ana baba çocuğunun davranışını temelde onu değiştirmeye çalışarak kontrol ettiği taktirde çocuk, hayatında ödülün öncelikli olduğu çarpık bir değer sistemi geliştirecektir. Bundan benim çıkarım ne olucak ? yönlendirmesi bunu izleyecektir.
Davranış değiştirme yönteminde, aşırıya kaçılması durumunda yaşanacak bir diğer sorun ise, çocuklarada anne ve babalara karşı aynı yöntemi kullanmayı öğretmesidir. Onlar da istediklerine sahip olabilmek için ana babalarının onlardan istediği şeyi yapacaklardır.
Bu yöntem ile ilgili bütün uyarılara rağmen bunu hala kullanmanızı öneriyor olmamıza şaşırabilirsiniz. Tekrar ediyoruz, karşı gelen çocukların belirgin ve yinelenen davranışsal problemlerinde işe yarayabilir. Ancak ödül sistemiyle çalışmak zaman, tutarlılık, gayret ve ısrar anlamına gelir.
